Ayak yapısı ve fonksiyonu bozukluklarının yol açtığı problemler:

• Duruş, denge, basma ve yürüme bozuklukları
• Ayak (topuk, taban, parmak) ve ayak bileği ağrıları
• Bacak, diz, kalça, bel, sırt, boyun, omuz, çene ağrıları
• Çabuk yorulma, kas krampları, akciğer kapasitesinde azalma
• Ayak bileği burkulmaları
• Halluks valgus (başparmak çıkıntısı-bunion), halluks rijidus, çekiç parmak ve diğer küçük parmak problemleri, tırnak batması, sesamoid problemler, morton ayak, metatarsalji, morton nöroma, nasır ve plantar verrü (taban siğili), medial plantar neuropraksia (jogger’s foot), taban çökmesi, yüksek taban, topuk dikeni-plantar fasiit, posterior tibial tendon disfonksiyonu, tarsal tünel sendromu, aşil tendon problemleri, haglund hastalığı, stres kırıkları, ayak ile ilgili kas ve tendon zorlanmaları, eklem kıkırdak lezyonları ve bağ-kapsül zorlanmaları, kompartman sendromları, bacakta fonksiyonel kısalık, omurga eğrilikleri.

PLANTAR FASİT VE TOPUK DİKENİ HASTALIĞI

Ayak tabanında derinin altında calcaneus (topuk) kemiğinden başlayan ve parmaklara doğru yelpaze şeklinde ulaşan fasia (kas) lifleri bulunur. Bu kas liflerine plantar fasia denir. Plantar fasia, kemikleri korumanın dışında uygun gerginliği ile ayak iç kısmının çukurlu anatomik şeklini oluşturmaya yardım eder. Ayak tabanı kemik ve dokularının sürekli ve zorlayıcı kullanımı, aşırı ayakta kalma, aşırı kilo ve yaşlılığa bağlı kemik yorgunlukları nedeni ile plantar fasia liflerinin hasarlanması hastalığına plantar fasit denir. Aynı nedenlerle calcania (topuk) kemiğinin yere bakan yüzeyinde diken şeklinde anormal kemik çıkıntısı oluşmasına ise topuk dikeni hastalığı denir. Genellikle bu iki hastalık birlikte gelişir. Plantar fasit ve topuk dikeni hastalığı bayanlarda ve orta yaş sonrası bireylerde sıklıkla görülür.

PLANTAR FASİT VE TOPUK DİKENİ HASTALIĞI

Teşhis: Plantar fasit veya topuk dikeni olan hasta doktora, sabah kalkınca biraz yürüdükten sonra geçen aşırı ağrı, günün çeşitli zamanlarında artan iğne ve yanık şeklinde topuk ağrısı şikâyeti ile başvurur. Doktor fizik muayenenin ardından röntgen görüntüsünü inceler. Görüntüde gül dikenini anımsatan kemik çıkıntısını fark eder ve teşhisi kesinleştirir. Teadavi: Plantar fasit veya topuk dikeni olan hastaya ilk olarak bir silikon topukluk veya benzeri bir ortez malzeme (kişiye özel üretilmiş tabanlık) uygulanarak topuğa gelen yük absorbe edilir. Hasta kilo vermesi ve ayağına germe egzersizi yapması konusunda uyarılır. Silikon topukluk veya tabanlık ortezi, genellikle hastalığı tedavi ederek dikenin kaybolmasını sağlar. Ancak ayakta ağrının tamamen yok olması topuk dikeninin kaybolduğu anlamına gelmez. Hasta ağrı geçtikten sonra en az altı ay süre ile silikon topukluk veya tabanlık ortezini kullanmaya devam etmelidir. Bu tedavinin yeterli olmadığı durumlarda topuğa kortizon enjektesi, o da yetersiz olursa cerrahi müdahale ile dikenin ayaktan ayrılması operasyonu ile tedavi tamamlanır.

PES PLANUS (DÜZTABAN HASTALIĞI)

E rişkinlerde ayak iç yan kısmından incelendiğinde, topuk ile parmak kökleri arasında elips şeklinde yukarıya doğru bir çukur vardır. Normal bir ayakta bu çukurun en yüksek yeri 1,5 cm civarındadır. Ayağın bu bölgesine longitudinal ark denir. Ayak içi çukur yüksekliğinin çok az olması veya ayak iç tabanının tamamen yerle temas etmesi hastalığına pes planus veya düztaban hastalığı denir. Yeni doğanlarda ve küçük çocuklarda longitudinal ark olmaz veya çok kısa olur. 4-5 yaşına kadar bir çocukta düztaban hastalığından endişelenmek yersizdir. Ancak ayak iç orta kısmında düzlük 8-10 yaşında hala görülüyorsa düztabanlık kontrol edilerek tedaviye başlanmalıdır. Teşhis: Pes planusta hasta ayak iç orta kısmında düzlük, çabuk yorulma gibi şikâyetler ile doktora başvurur. Doktor fizik muayene ile hastalığı kolayca teşhis eder. Ancak tedaviye yardımcı olması nedeni ile ayak kırıkları, aşill tendonu kısalıkları, artritler gibi tetikleyici nedenleri görüntüleme yöntemi ile kesin teşhis tamamlanır.

PES PLANUS (DÜZTABAN HASTALIĞI)

T edavi: Kişiye özel üretilmiş ortopedik tabanlık ve ortopedik bot gibi ortez malzemeler düztaban hastalığında destek ürünlerdir. Bu ortez malzemeler hastalıktan kaynaklanan çabuk yorulma ağrı gibi şikâyetleri önlemek amaçlı ve ayak bileği anatomisinin bozulmasını engellemek için mutlaka kullanılmalıdır. Tedavide soğuk terapi, ağrı kesici ilaçlar veya eklemlere kortizon enjeksiyonu uygulanabilir. Ayak egzersizleri yapılabilir. Düztabanda doktorunuz az da olsa cerrahi müdahaleye gerek duyabilir. İleri vakalarda cerrahi müdahale ile tendon, kemik ve doku hasarları tamir edilir.

PES KAVUS (ÇUKUR AYAK)

E rişkinlerde ayak iç yan kısmından incelendiğinde topuk ile parmak kökleri arasında elips şeklinde yukarıya doğru bir çukur vardır. Normal bir ayakta bu çukurun en yüksek yeri 1,5 cm civarındadır. Ayağın bu bölgesine longitudinal ark denir. Ayak içi çukur yüksekliğinin çok fazla olması hastalığına pes kavus veya yüksek çukur taban hastalığı denir. Pes kavus hastalığı genelde parmaklarda bükülmeye neden olur. Pes kavus hastalığının nedeni nörolojik bir hastalıktır. Çok nadiren yapısal bir nedenden gelişir.

PES KAVUS (ÇUKUR AYAK)

T eşhis: Yüksek çukur ayak hastası, ayakta ve alt baldır arkasında ağrı, parmaklarda bükülme, parmak kökleri veya topukta nasır gibi şikâyetlerle doktora başvurur. Fizik muayenenin yanında röntgen ve nörolojik problemi araştırmak için MR ve EMG görüntüleri ile doktor kesin teşhisini koyar. Tedavi: Pes kavus hastası erken evrede ark takviyeli kişiye özel üretilmiş tabanlık ortezi, fizik tedavi germe egzersizleri, ayağa uygun geniş ve yumuşak özel ayakkabı ile tedavi edilmeye çalışılır. İleri evrelerde cerrahi müdahale ile tendon transferi, yumuşak doku ve kemik operasyonları gerekir.

ÇOCUKLARDA DÜZ TABAN VE TABANLIK KULLANIMI

B ir çok ebeveyn yürümeye başladıktan sonra çocuklarının ayaklarında düz basma ve şekil bozukluğu olduğu gerekçesiyle endişeye kapılırlar. Normalde ilk üç yaşa kadar bu durum ayağın altındaki yağ yastıkçığından ve ayak-ayak bileği bağlarının tam gelişmemesinden kaynaklanan fizyolojik bir durumdur. Çocukların yaklaşık yüzde 75’inde görülür. 3 yaşından sonra ise yağ yastıkları kaybolur, ayak bağları normal gerginliğine kavuştukça ayak kavisi ortaya çıkmaya başlar ve 8-10 yaşına geldiklerinde normal şeklini alır. Bu fizyolojik durum esnek düz taban olarak adlandırılmaktadır. Fizyolojik olmayan ve erken tanı konulması gereken diğer düz taban türü ise rijid düz tabandır. Ayak kemiklerinin aralarındaki uyumun bozulması sonucu ortaya çıkar ve erken tedavi edilmezse ayakta kalıcı şekil bozukluğu yapmasının yanısıra ileri yaşta kas-iskelet sistemini ilgilendiren hastalıklara (eklem kireçlenmeleri, omurga deformiteleri,…vb) neden olarak ağrı ve hareket kısıtlılığına yol açmaktadır. Dolayısıyla erken teşhis edilen çocuklara yürüme analizi yapılarak ayak yapısına uygun deformiteyi düzeltici tabanlık oluşturulur. Tabanlığın kullanılmasıyla birlikte, kek kalıbında hamura şekil verildiği gibi çocuğun ayak yapısına da zaman içinde anatomik ve düzgün basmasını sağlayacak kalıcı şeklin verilmesi hedeflenir. Ancak ayağın erken dönemde alçı, manüplasyon, cerrahi gibi diğer tıbbi müdahaleleri gerektirecek rahatsızlıkları da mevcuttur. Bu şekil bozukluklarının ortopedi uzmanı tarafından değerlendirilmesi uygundur. Tedavi sonrasında yine yürüme analizi ile kişiye özel tabanlık üretilerek uygulanan bu tedavilerin başarıya ulaşmasına destek sağlanır.